Diskriminimi gjinor në ambientin e punës është një fenomen që vazhdon të jetë prezent në shumë vende të botës, përfshirë Shqipërinë. Ky lloj diskriminimi, i cili ka pasoja të rëndësishme si për individët ashtu edhe për organizatat, manifestohet në forma të ndryshme si pabarazia në pagë, mungesa e mundësive për ngritje në detyrë, dhe ngacmimet seksuale. Në këtë postim, analizojmë këtë problem duke përdorur studime të fundit dhe fakte konkrete për të treguar rëndësinë e adresimit të tij.

Çfarë është Diskriminimi Gjinor në Punë 

Diskriminimi gjinor në ambientin e punës ndodh kur punonjësit trajtohen në mënyrë të padrejtë bazuar në gjininë e tyre, gjë që ndikon negativisht në mundësitë e tyre profesionale dhe ekonomike. Format më të zakonshme të diskriminimit përfshijnë:

• Pabarazia në pagë: Pagat e ndryshme për punë të njëjtë mes burrave dhe grave.
• Mundësitë e pabarabarta për ngritje në detyrë: Gratë shpesh përballen me vështirësi në arritjen e pozicioneve drejtuese.
• Ngacmimet seksuale dhe trajtimi joprofesional: Këto sjellje jo vetëm që krijojnë një ambient pune toksik, por ndihmojnë në mbajtjen e status quos të pabarazisë.

Statistikat dhe Fakte nga Studimet

Një nga aspektet më të dokumentuara të diskriminimit gjinor është pabarazia në pagë. Studime nga OECD (Organizata për Bashkëpunim dhe Zhvillim Ekonomik) kanë treguar se, në vende të ndryshme, gratë fitojnë rreth 10% deri në 20% më pak se burrat për të njëjtën punë. Kjo përqindje varion në varësi të vendit dhe industrisë, por problemi mbetet konstant në shumicën e tregjeve.

Në Shqipëri, studime të kryera nga Instituti Shqiptar i Statistikave (INSTAT) dhe Banka Botërore kanë konfirmuar se ekziston një hendek i dukshëm në pagat mes burrave dhe grave. Gratë fitojnë mesatarisht 6.6% më pak sesa burrat, edhe pse shpesh kanë nivel të ngjashëm ose më të lartë arsimor.

Një tjetër çështje është mungesa e grave në pozicionet drejtuese. Sipas një raporti të publikuar nga Deloitte në vitin 2023, gratë përbëjnë vetëm 24% të pozicioneve drejtuese në nivel global. Në Shqipëri, kjo shifër është edhe më e ulët, me gratë që zënë rreth 16% të pozicioneve të larta menaxheriale. Kjo pabarazi reflekton një kulturë të rrënjosur që favorizon burrat në vendimmarrje dhe në procesin e promovimit.

Ndikimi Psikologjik dhe Social

Diskriminimi gjinor ka pasoja të thella psikologjike për gratë që përballen me të. Shoqata Amerikane e Psikologjisë (APA) ka raportuar se gratë që përjetojnë diskriminim të vazhdueshëm në ambientin e punës kanë nivele më të larta të stresit, ankthit dhe depresionit. Ky ndikim psikologjik çon në uljen e performancës në punë dhe në raste ekstreme, në largimin nga forca punëtore.

Përveç ndikimit psikologjik, diskriminimi gjinor ka pasoja negative për zhvillimin ekonomik të organizatave dhe ekonomisë në tërësi. Studimi i kryer nga McKinsey & Company në vitin 2020 zbuloi se kompanitë me një përfaqësim më të lartë të grave në pozicione drejtuese janë 21% më të prirura të kenë performancë financiare mbi mesataren e industrisë. Diversiteti gjinor ndihmon në sjelljen e perspektivave të reja dhe në përmirësimin e vendimmarrjes, gjë që ndihmon në rritjen e produktivitetit dhe inovacionit.

Puna në Distancë dhe Teknologjia: Një Mundësi për Barazi?

Pandemia COVID-19 ka sjellë ndryshime të rëndësishme në mënyrën se si ne punojmë, duke e bërë punën në distancë një realitet të përhapur për shumë industri. Sipas studimeve të kryera nga Accenture, puna në distancë dhe fleksibiliteti i orarit kanë dhënë mundësi për të përmirësuar barazinë gjinore në disa aspekte, duke ofruar më shumë fleksibilitet për gratë që shpesh përballen me barrën e përgjegjësive të kujdesit për familjen.

Megjithatë, nuk është një zgjidhje e plotë. Shumë gra ende përballen me sfida në ndarjen e kohës midis punës dhe detyrimeve familjare, dhe nganjëherë përfitimet e punës në distancë shkojnë në favor të burrave. Sipas një studimi nga UN Women, gratë janë të predispozuara të bëjnë më shumë punë shtëpie dhe kujdes për fëmijët gjatë orarit të punës nga shtëpia, duke ndikuar negativisht në performancën e tyre profesionale.

Si të Luftojmë Diskriminimin Gjinor në Punë?

Për të luftuar diskriminimin gjinor, nevojiten masa konkrete që përfshijnë:

• Ndryshimet në Politikat e Kompanive: Kompanitë duhet të zbatojnë politika për pabarazinë gjinore dhe për të siguruar pagë të barabartë për punë të njëjtë. Për më tepër, duhet të krijohen struktura që mbështesin gratë në karrierën e tyre, duke përfshirë mundësi për mentorim dhe ngritje në detyrë.
• Edukimi dhe Ndërgjegjësimi: Një nga hapat më të rëndësishëm është edukimi i të gjithë punonjësve mbi rëndësinë e barazisë gjinore dhe efektet negative të diskriminimit. Kur punonjësit janë të ndërgjegjshëm, ata janë më të prirur të identifikojnë dhe kundërshtojnë sjelljet diskriminuese.
• Roli i Qeverisë dhe Ligjeve: Në Shqipëri, përmirësimi i zbatimit të ligjeve që mbrojnë të drejtat e grave në punë është jetik. Përmirësimi i politikave për mbrojtjen e grave nga ngacmimet seksuale dhe monitorimi i ngushtë i pabarazive në pagë janë hapa kyç për të reduktuar diskriminimin.

Përfundim

Diskriminimi gjinor në ambientin e punës mbetet një problem i përhapur në Shqipëri dhe në botë. Për të adresuar këtë çështje, kërkohet një angazhim i përbashkët nga qeveritë, kompanitë dhe individët. Me masa të duhura dhe zbatimin e ligjeve efektive, është e mundur të krijojmë një ambient pune më të barabartë, duke përfituar jo vetëm individët por edhe organizatat dhe ekonomia në tërësi.